Koniec książki?

Co jakiś czas można usłyszeć biadolenie o końcu tradycyjnej, drukowanej książki. Brrr… już sama myśl o tym jest straszna. Czyżby nie miało być tego cudownego podniecenia, kiedy zakupimy książkę i pierwszy raz zaczynamy ją oglądać. Najpierw okładka, powoli otwieramy i po czym kartkujemy ją. Wspaniały, jedyny w swoim rodzaju zapach papieru i farby drukarskiej. Kiedy zaznajomimy nasz dotyk, wzrok i powonienie z nowym nabytkiem, przychodzi czas na lekturę. Najpierw pierwsze zdania, które powoli wprowadzają nas w inny świat, by po chwili, jak za sprawa teleportu, znaleźć się w tym nowym, innym świecie. Uczucie, którego nie dostarczy żaden film, nawet zrealizowany w technologii 3 D. Kiedy zaczynam czytać, świat realny przestaje istnieć. Wirtualna rzeczywistość istnieje. Jest nią własnie książka. Inne media to tylko namiastki, które nie są w stanie aż tak mocno oddziaływać na nasz umysł. Dlatego trudno jest mi przyjąć, że książek mogłoby nie być. W ostatnim czasie, dzięki przenośnym odtwarzaczom mp3, bardzo popularne stały się audiobooki. Problem tylko w tym, że nie potrafię skupić się na słuchaniu. Już po kilku minutach, mój umysł szuka jakiegoś innego zajęcia. Jestem wzrokowcem i niewiele wiem z przesłuchanej książki.

Na szczęście zapowiadany kres tradycyjnej książki, nie oznacza jeszcze końca słowa pisanego. E-booki, są całkiem ciekawym wynalazkiem. Coraz częściej powstają, bardzo bogate bazy książek w internecie, niech tylko wspomnę Polską Bibliotekę Internetową czy Wielkopolską Bibliotekę Cyfrową i jej pochodne. Jakoś nie mam problemów z czytaniem w komputerze. Oczywiście znika dodatkowa, „magiczna” otoczka, ale da się bez tego żyć. Z czasem może i do tego sposobu zapoznawania się z literaturą uda mi się dorobić jakąś filozofię: „Magiczny dźwięk powitalny windows xp wprowadza mnie w drżenie, kiedy czekam, aż mój komputer będzie gotowy, bym mógł rozpocząć kolejną literacka przygodę. Później jeszcze tylko chwila by otworzyć plik pdf. z najnowszą pozycją autorstwa X, na którą przyszło nam czekać przeszło trzy lata, i już błyszczy przede mną kolorowa strona wstępna, e-książki. Jeszcze tylko jedno kliknięcie, dzieli mnie od kolejnej, niezwykłej podróży, w głąb wyobraźni autora” – to, albo coś podobnego, w końcu trzeba sobie jakoś uprzyjemniać życie.

Nie mam żadnych oporów by sięgać po książkę elektroniczną. Daje ona zresztą szansę, na ewolucję samej powieści. Najlepszym przykładem jest tzw. powieść hipertekstowa. Do tej pory by móc przeczytać książkę, trzeba było trzymać się jej liniowości, czyli czytać od początku do końca. Zdarzały się czasem wyjątki, jak „Gra w klasy” Julio Cortázara, ale sama forma książki znacznie utrudniała takie eksperymenty. Książka hiperaktywna znosi te ograniczenia. Książce taka, która istnieje tylko w internecie, zawiera zwykły tekst, w którym co jakiś czas pojawiają się hiperteksty czyli linki, które rozwijają niektóre wątki, w nich z kolei mogą pojawić się kolejne hiperteksty. W ten sposób książka zaczyna być prawdziwym labiryntem, w którym to czytelnik zaczyna tworzyć kolejność fabuły. To prawdziwa powieściowa anarchia! Są już nawet dostępne specjalne programy do tworzenia hipertekstów. Kto wie, może i ja kiedyś się pokuszę na stworzenie hiperpowieści (wolno pomarzyć). Puki co, zostaje nam cieszyć się jedną z pierwszych polskich powieści hiperaktywnych. Jej autorem jest Sławek Shuty, co mnie akurat nie dziwi, wystarczy wspomnieć jego zinowski „Produkt polski”. W książce „Blok”, Shuty zabiera nas do z pozoru zwyczajnego, dziesięciopiętrowego bloku, zamieszkałego przez 30 rodzin. Możemy dowolnie wybrać którąkolwiek spośród mieszkańców, by zapoznać się z jego życiem, rodziną, dostając dosyć ciekawy obraz naszego społeczeństwa. Książka może nie jest porywająca, ale czytanie jej to dość ciekawe doświadczenie. Shuty przeciera szlaki i z czasem zaczną powstawać coraz ciekawsze pozycje, a wśród nich może się narodzić dzieło genialne. Już nie mogę się doczekać. Przykłady innych hipertekstów:

– AE – Roberta Szczerbowskiego

– Koniec świata wg Emeryka – Roberta Coovera

– Carlos – Jarosława Szatkiewicza

Książka elektroniczna posiada jeszcze jedną zaletę. Autor może pominąć pośredników i swobodnie poprzez sieć docierać do czytelników. Nie potrzebne stają się wydawnictwa, literatura będzie wreszcie wolna. Ale to dość odległa przyszłość.

Można dyskutować, czy książka tradycyjna umrze, czy też nie. A jeśli tak, czy to źle. Czy nowe formy będą w stanie ją zastąpić? Najważniejsze jednak jest to, żeby ludzie w ogóle odczuwali potrzebę czytania, bo bez tego książka przestanie istnieć, bez względu na to jaką postać przyjmie.